Door Leonie Cornips
Op #IDFA draaide maar liefst drie films met een koe in de hoofdrol. Te zien was Vedette en Holy Cow. Op 20 november keek ik samen met Maarten Reesink naar Cow in het prachtige Tuschinski bij het Rembrandtsplein. Cow is een opvallende documentaire omdat de koe Luma daarin centraal staat. Vanuit haar perspectief zien we hoe een melkkoe haar korte leven leeft in een melkveehouderij. Cow is indrukwekkend omdat regisseuse Andrea Arnold op precies die routines focust waaraan een melkkoe onderworpen is.
Koe Luma, screenshot van Cow
We zien Luma tochtig worden, samenzijn met de stier die haar dekt, haar negen maanden durende zwangerschap, het droogstaan met andere zwangere koeien, haar bevalling geholpen door de boerin die in het ritme van haar weeën aan het touw trekt dat vastgebonden is aan de voorhoefjes van het kalf, na de bevalling snel gemolken worden in een draaicarrousel, snel gescheiden worden van haar kalf, weer naar de melkinrichting gedirigeerd worden, en dan begint het opnieuw: weer tochtig, dekken, bevalling, het weghalen van haar kalf. Net zoals de carrousel waarin Luma en haar medekoeien rondjes draaien terwijl ze gemolken worden, zo doorloopt Luma de cycli van een tot melkkoe gemaakte koe. Haar leeftijd wordt gemeten in het aantal kalveren dat ze gebaard heeft en aan het eind zien we hoe ze door de boer doodgeschoten wordt omdat ze moeite heeft in de melkinrichting op losse plankjes te staan door een zeer volle en dus zware uier. Die losse plankjes in de melkinrichting begrijp ik overigens niet zo goed want dat vraagt om een koe die kreupel wordt. De boer schiet Luma dood op de eigen boerderij (daardoor hoeft ze niet op transport naar het slachthuis hoewel ze daar voor een noodslachting wel binnen twee uur moet arriveren). Het doodschieten is het enige ‘spectaculaire’ dat Andrea Arnold laat zien, naast een flits van een dode koe op het modderige erf met haar poten omhoog. Overbodige stierkalfjes die waarschijnlijk midden in de nacht op transport gaan naar de kalvermesterij of volwassen melkkoeien op transport zien we niet.
Een kalfje van Luma komt in beeld. De boeren zijn blij dat haar kalf een meisje is ‘a girl!’ en scheiden haar snel van Luma. Het kalfje loopt voor het eerst wiebelend vanuit de kraamkamer naar buiten. De boerin steekt haar vinger in haar mond zodat het kalf al sabbelend makkelijk met haar meeloopt naar een eenpersoons iglo buiten de stal. Later verhuist ze met leeftijdgenootjes naar een ruimere iglo en met goed weer samen naar het weiland. Het tweede kalfje van Luma dat we zien is bijna zwart net als de jonge stier die haar gedekt heeft; de andere 5 a 6 (?) kalfjes van Luma komen niet in beeld. Wel hoe Luma en de stier duidelijk meer met elkaar hebben dan alleen de sexuele daad. Luma legt haar hoofd op zijn schouder, zoals ze dat ook een keer haar hoofd tegen de buik van een buurkoe legt tijdens het eten aan het voerhek na haar bevalling - en omgekeerd. Het filmen vanuit het perspectief van Luma blijft consistent. Hoe ze in de carrousel moet luisteren naar de harde radiomuziek, naar het continue kletteren van de metalen hekken en het geroep van de boeren, hoe ze dag en nacht wakker is en slechts tien minuten slaapt met haar hoofd zijwaarts op de schouder – een zwanenhouding – en hoe ze – door de jaren heen met een steeds zwaardere uier – haar weg moet zoeken door nauwe gangen, over stronterige en glibberige oppervlakken, trapje op en af, door hekken en stangen die alleen voor haar open gaan maar niet voor de camera. Hoe ze alleen de benen en buiken van mensen ziet en hoe ze dan eindelijk in de zomer buiten haar gang kan gaan, eindelijk grazen, rust en stilte, turend naar sterren en naar vuurwerk in de nacht. Luma probeert de mensen te begrijpen, waar de boeren willen dat ze wel of niet naar toe loopt. Ze communiceren met Luma met wijde armgebaren en standvastige lichaamshoudingen: ‘good girl’ en ‘come on girl’. Luma heeft een uitgebreidere repertoire om met de boeren te communiceren dan omgekeerd: “jij bent MIJN net geboren kalf’, “ik protesteer’, “ik ben tochtig”, “waar is mijn kalf?” maar of de boeren begrijpen wat ze zegt? Het ondertitelen van Luma – suggestie van Maarten Reesink – zou haar perspectief nog indringender maken.
Jammer dat artistiek directeur van IDFA Orwa Nyrabia in het nagesprek met de regisseuse de uniekheid van het perspectief van Luma niet aan de orde stelt. Het stelde voornamelijk vragen over de techniek van de totstandkoming van de documentaire maar niet over Luma zelf. Zo te horen heeft hij geen idee hoe melkkoeien hun leven doorbrengen. Andrea Norton probeerde wel over Luma te vertellen. Zou Luma zich bijzonder gevoeld hebben omdat ze zes jaar gevolgd werd door cameramensen, zou ze haar leven meer waard vinden? Zou ze daardoor anders naar haarzelf kijken? Zou ze steun ondervonden hebben van de vertrouwde cameramensen? Wat zou ze denken als de camera op haar gericht was? Fascinerende vragen die iedere kijker aan het denken zet.
Reactie plaatsen
Reacties